Scheepsmetingen

Vanaf 1898 worden alle binnenvaartschepen systematisch gemeten en hermeten.

HIER vindt u de database LSD met alle scheepsmetingen!

Voor 1898 werden de schepen ook wel gemeten, maar wat minder nauwkeurig en eenduidig. Die meting, vaak alleen de tonnemaat, de inhoud van het schip, werd gebruikt voor het bepalen van het patentrecht, een soort omzetbelasting.

scheepsmetingdienst-kantoren-kaartIn eerste instantie bleef de belastingdienst de metingen uitvoeren. Over het land waren 24 districten of kantoren (zie kaart) en elk kantoor hield de resultaten van de metingen bij in een boek op folioformaat, handgeschreven.

In 1933 werd het meten overgedragen aan Verkeer en Waterstaat en begon de Scheepsmetingsdienst. In de loop der jaren werd het aantal kantoren teruggebracht, eerst tot 3 (Amsterdam, Groningen en Rotterdam) en tenslotte alleen Rotterdam. Vanaf 1989 worden die boeken niet meer bijgehouden, maar staat alles in de computer.

liggers-groningenDe liggers zijn een waardevolle bron voor de geschiedenis van het varend erfgoed. De boeken zijn in 2008 in bruikleen gegeven bij het Maritiem Museum Rotterdam. Ik heb vanaf 2009 eerst de boeken tot de Tweede Wereldoorlog gefotografeerd en met hulp van zo’n 20 vrijwilligers de gegevens overgetikt in spreadsheets. Inmiddels waren de liggers door het museum gescand en met nog eens 30 vrijwilligers (deels de zelfden) is de rest ingeklopt. Daarna zijn die gegevens in een database (Liggers Scheepsmetings Dienst LSD) gezet door Jan Sepp.

4_doorgehakt2In totaal staan er bijna 125.000 metingen in de database. De gegevens zijn gecorrigeerd, soms verbeterd en gestandaardiseerd zoals werf- en plaatsnamen en waar beschikbaar zijn gegevens toegevoegd die relevant zijn voor het schip zoals het bouwnummer maar ook referenties naar bijvoorbeeld boeken en foto’s. De metingen zijn met elkaar verbonden door de registratie van de voorgaande en opvolgende meting en door het brandmerk. Zo ontstaat de geschiedenis!

In het boek De maat genomen staat het allemaal uitgebreid beschreven. Dit boek wordt bij de Scheepsmetingsdienst gebruikt door de scheepsmeters. Het boek Droge kost voor een natte geschiedenis gaat verder en vertelt ‘alles’ over scheepshistorisch onderzoek met veel voorbeelden. Het Kadaster stelt schepen teboek, ook een bron van gegevens. Zie voor historische gegevens daarover onder Brandmerken.